Hidrolik Asansörler modern bir icat olmayıp prensip olarak çok eskidir. Sıvı olarak ilk önceleri su, daha sonra yağ kullanılmıştır. Önceleri sadece fabrikalarda ve depolarda kısa irtifalı yük asansörü olarak tercih edilen hidrolik asansörler 1950 yıllarından itibaren yaygın olarak insan asansörü olarak da kullanılmaya başlamıştır. Hidrolik asansörler sahip oldukları avantajlar nedeniyle bazı binalarda ve tesislerde kullanım imkanı bulmuşlardır.

1. Düşük malzeme maliyetleri ve bakım ücretleri
2. Binalarda daha etkin kullanılabilir alan yaratır
3. Çatı dizaynında serbestlik ve teras katına ulaşma imkanı
4. Makina dairesi yerinin serbest seçimi
5. Binaya gelen yükün tabana iletilmesi ile statik hesapların da kolaylık
6. Yüksek taşıma kapasitesi ihtiyaçlarını rahatlıkla karşılayabilme
7. Aşağı inişte masrafsız çalışma
8. Sessiz çalışma
9. Hassas kat ayarı (±3mm) ve otomatik seviyeleme
10. Olası arızalarda (enerji kesilmesi,bir faz gitmesi,sigorta atması) asansör otomatik olarak kata ulaşması
11. Darbesiz kalkış ve duruş; Kademesiz hız ayarı

Bütün bu sayılanların yanı sıra hidrolik prensiplerinin uygulandığı bu tip asansörlerin sahip olduğu bazı dezavantajlar da vardır:

1. Kullanılan yağın özellikleri sıcaklık ile değiştiğinden performans değişiklikleri
2. Yeraltındaki sistemlerin yağ kaçakları çevredeki su kaynaklarının kirletebilir
3. Gerekli motor gücü aynı hızda ve aynı kapasitedeki konvansiyonel tip asansörlere oranla 2,5 ila 3 kat fazladır. Motor sadece yukarı yönde
çalışmasına rağmen enerji tüketimi en az iki kat fazladır.
4. Montajda ve bakımda bilinmeyen maliyetler ve firmaların bakım kontratlarında yeraltı sistemlerinin değişmesini hariç tutması ek masraflar getirmektedir.

Yaygın olarak kullanılmaya başlanan hidrolik asansörlerin uygulama alanları şunlardır:

1. İki, üç ve dört duraklı işyeri binaları.
2. İki, üç, dört ve beş duraklı apartmanlar.
3. Küçük hastaneler, klinikler ve tıbbi binalar, 3 kata kadar.
4. Düşük seyahat mesafeli, 500kg – 5600kg arasında malzeme taşıma kapasiteli endüstriyel binalar.
5. Hükümet binaları 4 kata kadar.
6. Büyük binaların garaj asansörleri.
7. Çarşılardaki insan ve servis asansörleri.
8. Yürüyen merdivenlere ek olarak özürlü asansörleri.
9. Sahne asansörleri.

Yapıları gereği veya mevcut bulunan bina içi trafik yoğunluğu nedeniyle hidrolik asansörlerin uygulamasının uygun olmadığı yerler şunlardır:

1. Çok büyük mağazalar.
2. Dört katın üzerindeki hastaneler.
3. Kuyu dibi deliği açılmasının büyük risk olduğu yapılar.
4. Elektrik gücünün pahalı olduğu yerler veya elektrik gücünün sınırlı olduğu yerler.

Hidrolik Asansörlerin Sınıflandırılması

Hidrolik asansörler kaldırma kapasitesine, tesis edilecekleri binaların yüksekliğine ve bina fonksiyonuna göre dizayn edilirler. En uygun hidrolik asansörün seçimi için kabinin tahrik edilme yöntemine göre iki temel sistem değerlendirilir.

1- Direkt Tahrikli Sistemler

Direkt tahrikli hidrolik asansörlerde silindir direkt olarak kabin süspansiyonuna bağlanmıştır ve silindirin çıkış-iniş hızı kabin hızına eşittir. Direkt tahrikli hidrolik asansöre ait temel elemanlar Şekil 95’de gösterilmiştir. İndirekt tahrikli hidrolik asansörlerde benzer elemanlar kullanılmaktadır. Silindirler 1 kademeli, 2 kademeli, 3 kademeli olabilir. Direkt tahrikli sistemlerin özellikleri ise şunlardır:

1. Yükten kaynaklanan kuvvetler direkt olarak kuyu tabanına iletilirler.
2. Merkezden direkt tahrikte kuyu kesitinden maksimum kullanım sağlanır.
3. Merkezden tahrikte raylar kuyu merkezindedir.
4. Paraşüt tertibatına gerek yoktur, patlak boru emniyet valfı kullanılır.
5. Merkezden tahrikte kuyu dibinde su sızdırmaz bir silindir çukuru gereklidir.
6. Yandan direkt tahrikte kuyu dibi derinliği silindirin kademe sayısına göre değişir.

Direkt tahrikli hidrolik asansör elemanları
Direkt tahrikli sistemler iki ana gruba ayrılmıştır: (i) Merkezden tahrikli (ii)Yandan tahrikli.
1. Merkezden direkt tahrikli
2. Yandan direkt tahrikli
– Tek pistonlu
– İki pistonlu

Merkezden Direkt Tahrikli Hidrolik Asansör

Bu sistem genellikle özel dizaynlar istendiğinde kullanılır. Paraşüt sistemi gerekli değildir ve çok kademeli bir piston sayesinde uzun bir seyahat mesafesi elde edilebilir. Bu sistemin dezavantajı, silindiri yerleştirmek için bir delik açmanın gerekliliğidir.

Merkezden direkt tahrikli hidrolik asansör

Yandan Direkt Tek Pistonlu Hidrolik Asansör

Bu sistemde süspansiyon ile piston arasında direkt bağlantı vardır. Genellikle seyahat mesafesi kısa olan montajlarda kullanılır. Ancak kademeli teleskopik piston kullanılarak seyahat mesafesi uzun olan yerlerde de kullanılabilir. Asansörde paraşüt sistemine gerek yoktur.

Yandan direkt tek pistonlu hidrolik asansör

Yandan Direkt İki Pistonlu Hidrolik Asansör
Bu sistem, kısa seyahat mesafesi, geniş yük asansörleri için kullanılır. Silindirler resimde görüldüğü gibi diyagonal, veya proje dizaynının seçimine göre, tersi şekilde monte edilebilir. Ray patenleri genellikle kama tipi olup, özel bir malzemeden yapılmıştır.

Yandan direkt 2 pistonlu hidrolik asansör

2- İndirekt Tahrikli Sistemler
İndirekt tahrikli hidrolik asansörlerde 1:2 palanga sistemiyle çalışma sonucu seyir mesafesi silindir strokunun iki katıdır. Kabin hızı da silindir çıkış-iniş hızının iki katıdır. Yüksek seyir mesafelerinde ve hızlarda indirekt tahrikli sistemler tercih edilir. Silindir kabin süspansiyonuna yandan indirekt olarak bağlanır. Kabini tahrik etmek için 1 veya 2 silindir kullanılabilir. İndirekt tahrik sistemlerin özellikleri:

1. Kuvvetler direkt olarak kuyu tabanına iletilir.
2. Kuyu alanı yana montaj yapılan silindir nedeni ile azalır.
3. Yüksek irtifalarda bile silindir için ilave bir kuyu çukuruna gerek yoktur.
4. Paraşüt tertibatı gereklidir.

İndirekt hidrolik asansörler üç tarzda binalarda kullanılmaktadır :
• Tek Pistonlu
• İki Pistonlu
• Karşı Ağırlıktan Tahrikli

Yandan İndirekt Tek Pistonlu Hidrolik Asansör

Hidrolik asansör uygulamalarında en sık kullanılan ve tercih edilen çeşittir. Bu asansörde halatlar ile seyir mesafesi iki katına çıkarılmaktadır. Ancak halat kopmasına karşı tedbir olarak paraşüt düzeni kullanılmalıdır. Kabin ankastre mesnetli bir çelik konstrüksiyona yerleştirilmekte ve pistonun ittiği makaradan geçen halatlar, kabin alt noktasından etkimektedir.

Yandan indirekt tek pistonlu hidrolik asansör

Yandan İndirekt İki Pistonlu Hidrolik Asansör

Yandan indirekt iki pistonlu hidrolik asansörler, uzun seyahat mesafeli yük asansörleri için kullanılır. Şekil 100’de görülen hidrolik asansörde hız ve taşınacak yük fonksiyonlarına göre hesaplanmış bir paraşüt sistemi bu sistemde zorunludur. Her iki yana yerleştirilen silindirlerin senkron olarak çalıştırılması ve hassas kat seviyelemesi önemli problemlerdir.

Yandan indirekt iki pistonlu hidrolik asansör

Karşı Ağırlıktan Tahrikli İndirekt hidrolik Asansör

Karşı ağırlıktan tahrikli indirekt hidrolik asansörlerde, çift tesirli hidrolik piston kullanılmaktadır. Kabinin hareketi, karşı ağırlığa bağlı piston tarafından sağlanmaktadır. Çalışma hızı 1 m/s, kaldırma yüksekliği 20 m’ye ulaşmaktadır. Bu sistemle daha küçük piston çapı ve düşük volumetrik akışa sahip pompa kullanma imkanı doğmuştur.

Karşı ağırlıktan tahrikli indirekt hidrolik asansör

Hidrolik Asansörlerin Elemanları

Hidrolik Asansör Çalışma Prensibi

Hidrolik Asansör Örnek Hesaplar

Hidrolik asansörler ilgili excel hesaplamalarını Asansör Hesabı yazısından edinebilirsiniz.

Kaynak: Prof.Dr. Cevat Erdem İMRAK, Düşey Transpor Sistemleri (Özel izin alınmıştır.)